Kenmerkende Aspecten

Door Iza Ham & Vivian Klein

Ø      Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

Ø      Het begin van Europese overzeese expansie

Ø      de protestantse reformatie die een splitsing van de christelijke kerk in West Europa tot gevolg had

Ø      Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat.

 

 

Het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling

Het wereldbeeld veranderde heel erg in de Renaissance. Dat kwam onder andere door Copernicus en zijn model van het zonnestelsel. In zijn model stond de zon stil en in het midden. Dit was opeens heel anders omdat ze eerst dachten dat de aarde het middelpunt is. Dit was de aanloop naar de wetenschappelijke revolutie.

Het mensbeeld veranderde onder andere door kunstenaars. De beeldende kunstenaars gingen namelijk opzoek naar de menselijke anatomie, dat deden ze om hun schilderijen en beelden er zo realistisch mogelijk uit te laten zien. Een van die kunstenaars was Michelangelo, hij maakte beelden en schilderijen van naakte mannen en vrouwen. In de middeleeuwen hadden ze het ongepast gevonden, maar nu gingen de mensen er op een andere manier naar kijken. Ze kregen aandacht voor het lichaam. Een andere kunstenaar was Leonardo da Vinci. Hij was onder andere een wetenschapper die geïnteresseerd was in de anatomie van de mens. Hij sneed in het geheim lijken open om te zien hoe het er van binnen uitziet.

 

Het begin van Europese overzeese expansie

Een groot deel van de wereld was nog onbekend voor Europeanen. Ze kenden het Midden-Oosten en van Afrika waren de noordkust en een stukje van de westkust ook in kaart gebracht. Maar verder hadden ze er geen idee van hoe de rest van Azië en Afrika eruit zagen. Er gingen allemaal verhalen in de ronde, over gouden rivieren, mieren zo groot als honden en over zeemonsters. Toch bleef Indië heel aanlokkelijk. Exotische producten uit het verre oosten, zoals zijde en specerijen, waren in de middeleeuwen al verkrijgbaar. Maar het was erg prijzig. De specerijen waren gebruikt als smaakmaker, medicijnen en conserveermiddel. Belangrijk waren ze dus wel. Omdat ze aan de specerijen goud konden verdienen wilden de Europese handelaren de specerijen zelf halen. En omdat de Arabieren en de Turken de weg over het land blokkeerden moesten ze wel een zeeroute vinden. De Portugezen waren de eerste die ver buiten Europa voeren.   

De protestantse reformatie die een splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

Erasmus was een voorloper van de reformatie van de kerk. Hij geloofde dat het ware christelijke geloof gevonden kon worden door bijbelstudie, dit was in strijd met de kerk die erop gebaseerd was dat alleen de kerk het ware geloof kon bepalen. Hij ontdekte dat in de Vulgaat (de meest gebruikte versie van de Bijbel) veel fouten voorkwamen in vergelijking tot de originele teksten van het Nieuwe Testament. Dit was een van de redenen dat er steeds meer kritiek op de kerk ontstond. Velen ergerden zich aan de rijkdom en corruptie binnen de kerk. 

De hervormingsbeweging begon in 1517 met de actie van Maarten Luther. De kerk verdeelden zich in twee vijandige groepen: de protestanten (die het verbond met de kerk van Rome hadden verbroken) en de katholieken (die trouw bleven aan de paus).

Na Luther kwamen er meer hervormers, een van de belangrijkste was Johannes Calvijn. Een belangrijk verschil tussen Luther en Calvijn is dat Luther zich tot de vorsten richten, zodat zij invloed uit konden oefenen op de gebieden die zij regeerden, terwijl Calvijn vond dat geen vorst of overheid iets over de kerk te zeggen mocht hebben. 

Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat

De Nederlandse staat werd opgericht nadat de Spanjaarden zich terugtrokken uit Nederland, na de tachtig jarige oorlog. 

In 1515 nam Filips’ vader Karel V het bestuur over in de Nederlanden. De Nederlanden hadden grote maten van zelfstandigheid, elk gewest en stad had eigen gewoonten en privileges en hadden meestal niet meer met elkaar gemeen dan dezelfde vertegenwoordiger. 

Filips II zetten de politiek van z’n vader voort, hij probeerde het bestuur van de Nederlanden te centraliseren en het protestantisme te bestrijden, hij was namelijk streng katholiek. Zijn beleid riep veel kritiek op en toen hij in 1559 zijn halfzus als landvoogdes aanstelde kreeg zij direct problemen met de hoge adel. De Nederlanden verzette zich steeds meer tegen de bemoeienissen vanuit Spanje, daar kwam bij dat het calvinisme begon door te dringen in de Nederlanden.

Het hoge adellijke verzet werd geleid door Willem van Oranje. In 1564 vroeg Willem van Oranje om godsdienstvrijheid, maar dit werd afgewezen door Filips en hij beval nog harder op te treden. In 1566 trokken honderden lage edelen naar het paleis van de landvoogdes en vroeg haar de inquisitie af te schaffen. Hier stemde ze echter niet mee in, wel beloofde ze de inquisitie te matigen. 

Hierdoor durfden de calvinisten in de zomer van 1566 veel meer en zo ontstond de beeldenstorm; een reeks van verwoestingen in kerken en kloosters als opstand tegen de beeldenverering. 

Toen stuurde Filips in augustus 1567 de hertog van Alva met zijn leger naar de Nederlanden. Alva bleef een tijd oppermachtig in de Nederlanden en hij wet zeer gehaat. Ondertussen ontstond er oproer door bendes onder leiding van lage edelen. Deze noemden zichzelf “geuzen” en erkende Willem van Oranje als hun leider. 

Op 1 april 1572 namen deze geuzen Den Briel in, dit was de eerste stad die uit de handen van Alva werd bevrijd. Hierna liepen vele Hollandse steden over naar de opstand. Ze eisten het vertrek van de Spaanse troepen en maakten een eind aan de geloofsvervolging.

Filips pikte dit niet en stelde de hertog van Parma aan tot landvoogd. Enkele zuidelijke gewesten sloten een verbond met hem, maar de andere gewesten sloten samen met Willem van Oranje een bondgenootschap: de Unie van Utrecht. De Unie bereikte een crisis toen Willem van oranje werd vermoord in 1584 en toen Parma in 1585 Antwerpen innam, maar uiteindelijk wonnen ze toch doordat Parma de opdracht kreeg een invasie in Engeland voor te bereiden en de Nederlanden verliet. 

Toen besloten de Nederlanden verder te gaan als Republiek der Verenigde Nederlanden.